Pewelka

PEWELKA

Miejscowość leżąca w bezpośrednim sąsiedztwie Huciska, w paśmie Pewelskim. Założona w XVI w. obecnie jest najmniejszą terytorialnie wsią powiatu suskiego. Jednak pomimo że jest najmniejsza - stanowi świetny punkt wypadowy na Gachowiznę (758 m) i Kościanki (700 m). W pobliżu znajduje się również Madohora - najwyższy szczyt Beskidu Małego (929 m) będący rezerwatem przyrody. Cisza i spokój jaka tu panuje daje możliwosć wypoczynku jakiego nie zazna się w miastach. Dlatego warto także tu przyjechać i napawać się widokiem przepięknych krajobrazów Beskidu Żywieckiego 



Skąd się wzięła nazwa Pewelka?
Pewelka, to miejscowość o tyle ciekawa, że podobnie jak ona, trzy inne wsie w najbliższej okolicy w nazwie mają ten sam człon - "Pewel". 


To dość nietypowa sytuacja, że na niewielkiej przestrzeni, bo w tym przypadku między Świnną a Kurowem, rozlokowały się cztery Pewle: Pewel Mała, Pewel Ślemieńska, Pewel Wielka i Pewelka. Czy nazwy te mają coś ze sobą wspólnego? 


Wielce pomocny w rozwiązaniu tej zagadki był już tradycyjnie "Dziejopis Żywiecki" Andrzeja Komonieckiego, który w wielu przypadkach staje się jedynym źródłem informacji w interesującym nas temacie. Nim jednak sięgnąłem po kronikę Komonieckiego postanowiłem sprawdzić, czy z tymi nazwami możemy spotkać się w innym miejscu Polski, a nawet Europy. Podobnie jak w przypadku Targoszowa, Lachowic i Stryszawy, jedynych wsi o takich nazwach w Polsce, nie odnalazłem nigdzie odpowiednika dla którejś z czterech Pewli. Rezultat poszukiwań zagranicznych był podobny. 

Zobaczmy więc zatem, co pisał Komoniecki wyjaśniając "Nazwiska wsi Państwa Żywieckiego skąd poszły od przodków". Nie rozróżniał on tu trzech Pewli: Małej, Ślemieńskiej i Wielkiej, lecz potraktował je jako jedną wieś. Z resztą można przypuszczać, że pierwotnie była to jedna miejscowość. Czytamy, że: "Pewel nazwano (...) na którym miejscu najpierwszy poddany obsadził się imieniem Paweł i stąd to nazwisko wieś ma." Zadziwiająco podobny jest opis jaki znajdziemy w opisie "Nazwisk wsi Państwa Ślemieńskiego skąd poszły z dawności." Tu Komoniecki pisze: "Pewel od poddanego najpierwszego Pawła nazwana, gdyż w grodzie oświęcimskim tę wieś Paweł piszą." Zarówno z jednego jak i drugiego opisu dowiadujemy się, że miejscowości te zawdzięczają swe nazwy pierwszym udokumentowanym gospodarzom (nie mylmy ich z właścicielami!). Czy autor Dziejopisu miał na myśli tego samego Pawła? Jest to bardzo wątpliwe. Trudno wyobrazić sobie, by od imienia jednego gospodarza - w dodatku będącego poddanym (!) - cały ten obszar przyjął tę nazwę. Pewel powstała w XV w. i związana była z dobrami żywieckimi, Pewelkę zaś założono w wieku XVI w dobrach ślemieńskich. Ów Paweł nie mógł mieć dwóch gospodarstw w dwóch różnych wiekach i na stosunkowo, jak na tamte czasy, rozległym terenie. 


Za Komonieckim przyjąć musimy, że nazwę Pewelka zawdzięczamy pierwszemu gospodarzowi na tej ziemi - Pawłowi, a zbieżność nazw z Pewlami na Żywiecczyźnie potraktujemy za zupełnie przypadkową.